ζωντανή, δυναμική, με φινέτσα και πολιτισμική υπεροχή. Ένα ακόμα κάλεσμα για την Υψιπύλη να την εξερευνήσει και να βρει καταφύγιο στα απάνεμα λιμάνια της, στην αγκαλιά της Μεγάλης Θεάς. Η ετέρα της Διπόλεως, η επιβλητική Ηφαιστία.
Η Ηφαιστία, η δεύτερη μεγάλη πόλη της Λήμνου μετά τη Μύρινα, αναπτύχθηκε στη χερσόνησο της Παλαιόπολης, στο βόρειο τμήμα του κόλπου του Πουρνιά, και ήρθε στο φως με τις ανασκαφές του Ιταλού αρχαιολόγου Alessandro Della Seta, την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή και την αρμόδια Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Ένας τειχισμένος οικισμός, ένα νεκροταφείο και το Ιερό της Μεγάλης Θεάς (της) Λήμνου αποτελούν μαρτυρίες για την ύπαρξη της αρχαίας πόλης που χρονολογείται από τον 8ο έως και τον 5ο αιώνα π. Χ. Μαρτυρίες, όμως, υπάρχουν και για τα νεότερα χρόνια, αφού δύο κεραμικοί κλίβανοι εργαστηρίου και το αρχαίο θέατρο που έχει βρεθεί, μας οδηγούν στους ελληνιστικούς χρόνους και επιβιώνουν, με τροποποιήσεις, στη Ρωμαϊκή εποχή. Τέλος, λουτρικές εγκαταστάσεις και κατοικίες δείχνουν ότι η πόλη έχει αφήσει τα ίχνη της έως και τα βυζαντινά χρόνια.
- ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΕΑΣ
Το ιερό είναι κτισμένο μέσα στην πόλη, στις δυτικές πλαγιές της Παλαιόπολης. Εικάζεται ότι καταστράφηκε στο τέλος του 6ου αι. π. Χ. από επίθεση των Περσών. Αρκετές αίθουσες γύρω από μια κεντρική αυλή και αρκετά αναθήματα υποδηλώνουν ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο σε γυναικεία θεότητα, όπως αποδεικνύουν και κάποια αγαλματίδια που την αναπαριστούν. Βρέθηκαν, επίσης, πήλινα πλακίδια με τη μορφή Σφίγγας ή Σειρήνας, καθώς και «ιδιαίτερα», μικρά πήλινα «σπιτάκια» που απεικονίζουν κρήνες και προσφέρονταν ως αφιερώματα στη Θεά. Το όνομα της Θεάς παραμένει άγνωστο. Κάποιοι την ταυτίζουν με την τοπική θεά Χρύση και άλλοι με το ίδιο το νησί αποκαλώντας την Θεά Λήμνο.
- ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
Το αρχαίο θέατρο είναι το σημαντικότερο μνημείο της περιοχής και συνδέεται με την παρουσία των Αθηναίων στο νησί. Μάλιστα, η καλή οικονομική κατάσταση των Αθηναίων κληρούχων και τα προνόμια που απολάμβαναν, τους έδιναν τη δυνατότητα να ασχολούνται με τις τέχνες και τα γράμματα. Το κοίλο του αρχαίου θεάτρου, που χρονικά τοποθετείται στον 4ο αι. π.Χ., χτίστηκε στην πλαγιά ενός λόφου, στην οποία υπήρχαν ιερά χρονολογούμενα ήδη από τον 7ο και 6ο αι. π. Χ. Εκτός του κοίλου υπήρχε ορχήστρα, σκηνή, πάροδοι και σύστημα αγωγών απορροής υδάτων από πωρόλιθο. Η ανέγερσή του περιλαμβάνει πέντε οικοδομικές φάσεις και η λειτουργία και η συντήρησή του φθάνει μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου Θεάτρου, προκειμένου να διασωθεί και να καταστεί επισκέψιμο.Τα τελευταία χρόνια, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του νησιού είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν σημαντικές θεατρικές και μουσικές παραστάσεις στο θέατρο της Ηφαιστίας.
